Luis Fernando Verissimo, Ο Μπόρχες και οι αιώνιοι ουραγκοτάγκοι (2000) ['Αγρα, 2007]

Το όνομα του μεγάλου Αργεντίνου στον τίτλο δεν είναι καθόλου τυχαίο και σίγουρα δεν πρόκειται για clickbait. Ουσιαστικά, η νουβέλα είναι ένα hommage στο έργο του Μπόρχες και στον άνθρωπο Μπόρχες.

Αρχικά, μια εξήγηση για την παράδοξη φράση του τίτλου "αιώνιοι ουραγκοτάγκοι": πρόκειται για πλάγια αναφορά στις εξαιρετικές ιστορίες του Μπόρχες που δεν έχουν "ουρά" (ως γνωστόν, οι ουραγκοτάγκοι δεν έχουν ουρά) - η εξήγηση στη σελίδα 21.

Ο Βερισίμο στήνει ένα λογοτεχνικό παιχνίδι με literary αναφορές. Η ιστορία περιστρέφεται γύρω από την "εξιχνίαση" ενός φόνου που λαμβάνει χώρα πριν από ένα συνέδριο λογοτεχνίας πάνω στο έργο του Έντγκαρ Άλλαν Πόου, τον συγγραφέα που επινόησε "τις ιστορίες με ντετέκτιβ και τις παρωδίες των ιστοριών με ντετέκτιβ". Μάλιστα, ένας από τους μελετητές του Πόου που πρωταγωνιστούν ονομάζεται Κουέρβο ("Κοράκι").

Πρόκειται για ένα μυστήριο κλειστού δωματίου: ο νεκρός βρίσκεται διπλωμένος στο πάτωμα, έχοντας υποστεί μαχαιριές. Η αναζήτηση του φονικού όπλου στον αεραγωγό φέρνει αποτελέσματα, αλλά περισσότερα από τα ζητούμενα: βρίσκονται τρία μαχαίρια.

Παράλληλα, οι έρευνες στρέφονται στις διαφωνίες του εκλιπόντος στους ακαδημαϊκούς κύκλους και στους άλλους συμμετέχοντες.

Ένα ωραίο εύρημα που καθοδηγεί την αφήγηση αφορά στο παράλογο αξίωμα ότι η στάση του σώματος του νεκρού αποτελεί ένα σημείο προς ερμηνεία: άλλοτε τοπογραφική και άλλοτε γραμματολογική. Εξού και οι τίτλοι των κεφαλαίων: Χ, O, W, M, ρόμβος.

"Ο Μπόρχες κι εγώ προτιμάμε να είναι ο Όλιβερ Τζόνσον ο δολοφόνος", είπα εγώ.

"Γιατί;"

"Οι λογοτεχνικές δυνατότητες είναι πιο ευνοϊκές." (σελ. 95)

Σημαντικό στοιχείο της "ουράς" που δήθεν προσθέτει ο ίδιος ο Μπόρχες στη νουβέλα αποτελεί και ένας αναστοχασμός για την τέχνη του μυθιστορήματος. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι ο Πόου εκτός από το μυθιστόρημα με ντετέκτιβ και την παρωδία του, "επινόησε ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα μοτίβα του αστυνομικού μυθιστορήματος, που είναι ο ανυπόληπτος αφηγητής". Ο αφηγητής που εξαπατά τον αναγνώστη, καθώς μόνο στο τέλος ο αναγνώστης μαθαίνει όσα ήδη ξέρει ο αφηγητής.

"Παρόλο που ο χρυσός σκαραβαίος δίνει τον τίτλο στο διήγημα και μοιάζει το κέντρο της πλοκής, στην πραγματικότητα αποτελεί μια λεπτομέρεια χωρίς σημασία. Το πιο σημαντικό είναι η περγαμηνή που περιέχει το κωδικοποιημένο μήνυμα που οδηγεί στο θησαυρό" [...] "Η λύση για την υπόθεση της δολοφονίας του Γερμανού σ' ένα κλειστό δωμάτιο δεν βρισκόταν στα ίχνη που υπήρχαν στο σκηνικό του εγκλήματος, ή στα στοιχεία του ίδιου του φόνου, αλλά στη δική σου αφήγηση. Το ίδιο το γεγονός ήταν απλώς ο χρυσός σκαραβαίος της δικής σου ιστορίας, αγαπητέ μου ανυπόληπτε αφηγητή, και η αφήγησή σου ήταν η περγαμηνή, όπου βρίσκεται η εξήγηση όλων" (σελ. 140)

+

Η έκδοση της Άγρας είναι ως συνήθως υπόδειγμα αισθητικής, και αντίστοιχα η υπογραφή του Κρίτωνα Ηλιόπουλου στη μετάφραση αποτελεί εγγύηση αναγνωστικής απόλαυσης και πιστής νοηματικής απόδοσης (μαζί με τον Αχιλλέα Κυριακίδη και τον Κώστα Αθανασίου, συγκροτούν την all star τριάδα της μετάφρασης ισπανόφωνης λογοτεχνίας).